Elastan – co to za materiał i jakie ma właściwości? Czy elastan to plastik, czy oddycha?

Elastan – co to za materiał?

Elastan, znany również pod handlowymi nazwami takimi jak spandex czy lycra, to syntetyczne włókno, które zrewolucjonizowało świat tekstyliów. Opracowany w latach 50. XX wieku przez chemików firmy DuPont, elastan powstał jako odpowiedź na rosnące zapotrzebowanie na elastyczne i trwałe tkaniny. Dziś jest powszechnie stosowany w produkcji odzieży sportowej, bielizny czy ubrań codziennych. Co sprawia, że elastan jest tak wyjątkowy? Dlaczego stał się niemal nieodzownym składnikiem wielu ubrań?

Jakie są właściwości elastanu?

Najważniejszą cechą elastanu jest jego niezwykła rozciągliwość. Włókna elastanu mogą się rozciągnąć nawet do siedmiu razy swojej pierwotnej długości i powrócić do pierwotnego kształtu bez trwałych deformacji. Dzięki temu elastan zapewnia ubraniom nie tylko elastyczność, ale także wygodę noszenia i dopasowanie do sylwetki.

Oprócz rozciągliwości, elastan cechuje się również odpornością na działanie potu, olejów oraz promieniowania UV. Jest trwały, nie gniecie się i dobrze przylega do ciała. Jest też lekki i szybko schnie, co czyni go doskonałym materiałem do produkcji odzieży sportowej i kąpielowej.

Elastan a plastik – czy elastan to tworzywo sztuczne?

Wielu konsumentów zastanawia się: czy elastan to plastik? Odpowiedź brzmi: tak – elastan jest materiałem syntetycznym, czyli tworzonym chemicznie. Podobnie jak inne syntetyczne włókna (np. poliester czy nylon), elastan powstaje na bazie związków chemicznych, głównie poliuretanów. Oznacza to, że wywodzi się z rodziny tworzyw sztucznych, choć wyglądem i dotykiem różni się od klasycznego plastiku.

Nie oznacza to jednak, że elastan jest szkodliwy – wszystko zależy od sposobu produkcji, użytkowania i utylizacji. Niestety, jak większość tworzyw syntetycznych, elastan nie jest biodegradowalny, co budzi pytania o jego wpływ na środowisko. Dlatego coraz więcej firm tekstylnych pracuje nad alternatywami lub wersjami elastanu pochodzącymi z recyklingu.

Czy elastan to materiał oddychający?

Jednym z częściej zadawanych pytań dotyczących elastanu jest to, czy materiał „oddycha”. Elastan sam w sobie nie jest materiałem oddychającym – nie przepuszcza powietrza w takim stopniu jak np. naturalna bawełna czy len. Jednak elastan z reguły nie występuje w produktach jako samodzielna tkanina, lecz jako domieszka (najczęściej 2–10%) do innych materiałów, takich jak bawełna, wiskoza czy poliester.

Taka kombinacja łączy zalety obu komponentów – naturalnej oddychalności oraz syntetycznej elastyczności. Ubrania z dodatkiem elastanu stają się zatem bardziej komfortowe i dopasowujące się do ruchu ciała, przy jednoczesnym zachowaniu przewiewności materiału bazowego.

Do czego używa się elastanu?

Elastan znalazł zastosowanie w wielu dziedzinach przemysłu odzieżowego. Najczęściej spotyka się go w:

• odzieży sportowej – legginsy, topy, stroje kąpielowe, odzież termoaktywna;
• bieliźnie – biustonosze, majtki, body;
• odzieży codziennej – jeansy, sukienki, koszulki, spodnie;
• odzieży medycznej – pończochy uciskowe, opaski elastyczne;
• odzieży scenicznej i tanecznej – kostiumy, stroje gimnastyczne, baletowe.

Dzięki swej elastyczności, elastan jest szczególnie ceniony wszędzie tam, gdzie liczy się swoboda ruchów, dopasowanie i komfort noszenia.

Elastan vs lycra – czy to to samo?

Często spotyka się różne nazwy: elastan, lycra, spandex. Czy oznaczają one to samo? Pod względem chemicznym – tak. Elastan to ogólna nazwa włókna, natomiast Lycra i Spandex to nazwy handlowe. Lycra to marka stworzona przez firmę DuPont, która jako pierwsza wprowadziła ten materiał na rynek. Spandex to z kolei nazwa najbardziej popularna w krajach anglojęzycznych (jest to anagram słowa „expands” – rozszerza się).

W praktyce wszystkie te nazwy oznaczają ten sam typ włókna, różnią się tylko nazwą producenta lub regionem geograficznym użycia.

Elastan – jak dbać o ubrania z tym materiałem?

Choć elastan jest materiałem trwałym, to jednak wymaga odpowiedniej pielęgnacji. Zaleca się pranie w temperaturze maksymalnie 30°C, najlepiej w delikatnym cyklu. Unikaj stosowania wybielaczy i mocnych detergentów, które mogą uszkodzić strukturę włókien. Nie susz ubrań z elastanem w suszarce bębnowej, gdyż wysoka temperatura może prowadzić do utraty elastyczności. Zamiast tego najlepiej suszyć je na płasko lub na sznurku w cieniu.

Unikaj również prasowania – włókna elastanu nie są odporne na wysokie temperatury. Jeżeli jednak konieczne jest wygładzenie tkaniny, użyj niskiej temperatury i prasuj przez dodatkową warstwę materiału.

Czy elastan uczula – jakie są zagrożenia dla skóry?

Większość ludzi dobrze toleruje elastan, zwłaszcza kiedy występuje jako domieszka do naturalnych włókien. Jednak u osób z bardzo wrażliwą skórą może dojść do wystąpienia miejscowych podrażnień lub alergii kontaktowej. Reakcje alergiczne mogą być wynikiem kontaktu ze środkami chemicznymi używanymi do produkcji materiału, a nie samego elastanu.

W razie podejrzeń o uczulenie, warto wybierać ubrania z oznaczeniem hipoalergicznym lub sięgać po produkty z certyfikowanych źródeł, np. OEKO-TEX®, gwarantujących brak szkodliwych substancji. W niektórych przypadkach dobrze sprawdzają się także ubrania z elastanem pokrytym warstwą naturalnych włókien.

Czy elastan jest ekologiczny?

Pod względem ekologicznym elastan budzi pewne kontrowersje. Jako tworzywo syntetyczne nie ulega biodegradacji, co oznacza, że jego utylizacja stanowi problem środowiskowy. Ponadto produkcja elastanu jest energochłonna i często opiera się na ropopochodnych surowcach. Z tego względu rośnie zainteresowanie alternatywami: recyklingiem włókien, mieszaniem elastanu z materiałami naturalnymi lub tworzeniem biodegradowalnych rodzajów spandexu.

Coraz większą popularność zdobywają też marki stawiające na zrównoważony rozwój, które oferują odzież z dodatkiem elastanu pochodzącego z przetworzonych ubrań lub przędzy odzyskanej z odpadów przemysłowych.